Rozumienie złożoności zasad ortograficznych przez uczniów w klasach 1-3 jest bardzo trudne. Muszą bowiem zapamiętać i powiązać definicję z praktycznym zapisem wyrazu, a to czasem kłopotliwe! Jak pomóc uczniom w zrozumieniu zasady pisowni rz po spółgłoskach?
Opanowanie pisowni wyrazów z rz po spółgłoskach wiąże się z zapamiętaniem 9 spółgłosek: B, P, T, D, K, G, CH, J, W. Dziecko podczas pisania musi szybko przywołać je w pamięci, dlatego warto ćwiczyć tę umiejętność na różne sposoby, aby nauka była szybsza i przyjemniejsza dla uczniów. Jak wprowadzić zasadę pisowni wyrazów “rz po spółgłoskach”, aby można było ją łatwo zapamiętać? Poniżej znajdziesz kilka sposobów do wprowadzenia na lekcji oraz gotowe karty pracy z rz do druku.
Etapy wprowadzania zasady pisowni rz po spółgłoskach
Lekcja wprowadzająca pisownię rz po spółgłoskach może przebiegać według poniższego schematu:
Odczytywanie liter: rz, ż
Nauczyciel zapisuje na tablicy kilka liter rz, ż, rz, ż, rz, ż – i prosi o ich odczytanie. Nauczyciel doprowadza dzieci do wniosku: litery wyglądają inaczej a brzmią tak samo. Skąd możemy wiedzieć, jakiej litery użyć (rz, ż), pisząc wyraz przygoda?
Omówienie roli zasad ortograficznych
Ortografia to zbiór przepisów, wprowadza w języku porządek. Aby ułatwić zapis wyrazów zostały przyjęte zasady. To dobry moment, by nauczyciel razem z uczniami przypomnieli sobie poznane do tej pory zasady ortograficzne.
Poznanie nowej zasady
Uczniowie wiedzą już, że rz i ż się różnią, pamiętają też, że wcześniej uczyli się podobnych zasad pisowni. Teraz nauczyciel pokazuje zasady pisowni rz po spółgłoskach: Rz piszemy po spółgłoskach: B, P, T, D, K, G, CH, J, W.
Nauczyciel zapisuje na tablicy zdanie:
Bardzo Proszę Trzymaj Dobrze Gruby Kij CHWJ
Uczniowie zauważają, że wyrazy w tym zdaniu rozpoczynają się spółgłoskami, po których piszemy rz, a zdanie ułatwi im zapamiętanie tych spółgłosek.
Zabawy ułatwiające zapamiętanie 9 spółgłosek
Uczniowie stoją w kole i przekazują sobie kij powtarzając zdanie “Bardzo proszę trzymaj dobrze gruby kij chwj “. Zdanie powtarzają w coraz szybszym tempie.
Kiedy zapamiętają zdanie stosujemy różne wersje zabawy: każdy wyraz mówi inne dziecko przekazując kij. Zabawa powinna zaczynać się od różnych osób. Kolejna wersja: Uczeń staje w środku koła i wyznacza kolegę, którego zadaniem jest wypowiedzieć kolejny wyraz powtarzanego zdania. Wyrazy wypowiadamy różną intonacją głosu, w różnym tempie itp.
Kiedy poszczególne dzieci zapamiętają zdanie, zabawa trwa nadal, ale zamiast wyrazów dzieci podając kij wypowiadają tylko spółgłoski: B, P, T, D, K, G, CH, J, W. (nie powinniśmy na tym etapie zmieniać kolejności spółgłosek)
Zabawa ta pomoże uczniom zapamiętać spółgłoski, a “kij” będzie im się kojarzył z poznaną zasadą.
Notatka w zeszycie z rz po spółgłoskach
Na tym etapie w zeszycie ucznia powinna pojawić się notatka ozdobiona rysunkiem dziecka z kijem:
Rz piszemy po spółgłoskach
Bardzo Proszę Trzymaj Dobrze Gruby Kij CHWJ.
Notatka powinna być zapisana samodzielnie, zamiast gotowej wklejki. Proces pisania i samodzielnego tworzenia utrwala zasadę.
Jak ćwiczyć stosowanie poznanej zasady?
Po opanowaniu zasady uczniowie przechodzą do ćwiczeń praktycznych z wykorzystaniem załączników (do pobrania na końcu artykułu):
1. Nauczyciel zapisuje na tablicy kilka wyrazów: brzask, przerwa, trzonek, drzewo, krzak, grzechotka, chrzan, ujrzał, wrzask. Uczniowie wskazują po jakiej spółgłosce jest „rz”. Trudniejsze dla dzieci są wyrazy, w których „rz” występuje w środku wyrazu, np.: ujrzał.
2. Kiedy dzieci wspólnie opanują zależność zapisu „rz” po wybranych spółgłoskach, nauczyciel rozkłada pocięte paski papieru z wyrazami z „rz”. Zadaniem dzieci jest dobrać po jednym wyrazie i wpisać do przygotowanej karty pracy. Ćwiczenia z paskami wyrazów i kartą należy prowadzić przez kilka dni, aby utrwalić zasadę.
3. W kolejnych dniach zajęcia rozpoczynamy od zabawy z przekazywaniem kija, wypowiadanym zdaniem. Pojawia się kolejna wersja zabawy: dzieci, przekazując kij, wypowiadają wyrazy na daną spółgłoskę.
Aby opisywane treści przyniosły zamierzony efekt powinny być powtarzane codziennie po kilka minut w różnych zabawach i ćwiczeniach. Ważne jest też wyeksponowanie w sali i omówienie wyjątków od tej reguły: bukszpan, kształt, pszczoła, pszenica, wszędzie. Nauczyciel, zanim zaprezentuje wyraz, proponuje dzieciom samodzielne odgadnięcie go poprzez wykonywanie śmiesznych rysunków, zagadki. Kiedy już wyrazy zostaną zapisane i zobrazowane, rozpoczynamy ich utrwalanie. W zeszycie pod notatką dzieci wpisują wyjątki i wykonują do nich rysunki.
Powtarzanie wyjątków trzeba połączyć z ruchem, np. dzieci kiedy usłyszą wyjątek stają na krześle. Przykład – nauczyciel wymienia wyrazy – trzeba, przerwa, kształt… Kiedy dzieci słyszą wyraz stanowiący wyjątek, wchodzą na krzesła. Ruch i dobry humor zawsze ułatwiają zapamiętywanie.
Zadania–wyzwania: pisownia rz po spółgłoskach
(Zadania z wykorzystaniem załącznika nr 2 – pobierz pakiet załączników na końcu artykułu)
Bingo ortograficzne
Na stole leżą kartoniki z wyrazami, odwrócone napisem do stolika. Uczeń rzuca kostką i bierze tyle wyrazów, ile wyrzucił oczek. Wpisuje wyrazy do przygotowanej tabelki (9 pól – 3 kolumny i 3 wiersze), według dowolnej zasady, np.
– w każdym polu należy wpisać wyraz, w którym piszemy rz po każdej spółgłosce B, P, T, D, G, K, CH, W, J.
– wpisz 3 wyrazy z „rz” po p, j, k.
Gra planszowa
Układam wyrazy w planszę gry. Dziecko przesuwa się po polu według liczby wyrzuconych oczek. Wygrywa osoba, która jako pierwsza zapełni kartę nr 1. Można też wykorzystać planszę i zasady jak w bingo.
Ile znamy wyrazów?
Należy podzielić klasę na grupy. Zadaniem uczniów z każdej grupy jest rzucić kostką 3 razy i wziąć tyle wyrazów, ile wypadło oczek. Wygrywa grupa, która miała najwięcej wyrazów. Można też dopisywać wyrazy, które dzieci zapamiętały.
Układanie zdań
Uczniowie wybierają wskazaną liczbę wyrazów i układają z nich zdanie. Można też, pracując w grupie, ułożyć zdania, które będą łączyły się w logiczną całość.
Kalambury, zagadki
Uczeń losuje wyraz i ruchem próbuje zobrazować jego treść lub układa na jego temat zagadkę.
Ćwiczenia sprawdzające czujność ortograficzną
Na ostatnim etapie ćwiczeń uzupełniamy kartę, na której znajdują się wyrazy z lukami, w które trzeba wpisać ż lub rz po spółgłoskach (gotowy wzór: Załącznik nr 4).
Bardzo dobrą formą utrwalenia i sprawdzania znajomości zasady są ćwiczenia interaktywne wordwall.
Rz po spółgłoskach nie takie straszne!
Ortografię można oswoić poprzez zabawy, ruch, dobry humor i powtórki. Pamiętajmy, że nie ilość wykonanych kart pracy pomoże opanować zasady pisowni, ale to, co mózg dziecka będzie z daną zasadą kojarzył. U nas pojawia się kij i zdanie utrwalające spółgłoski, po których piszemy „rz” oraz niezliczone wersje zabaw z paskami wyciętych wyrazów.
Ważne też, aby przepisując wyrazy zawsze kontrolować przestrzeganie 4 zasad, które są omówione bliżej w artykule o przepisywaniu zdań.
Aby ułatwić korzystanie z przedstawionych zabaw, zostały one zebrane w załączniku nr 3.
Udało Ci się dotrzeć aż tutaj? Wspaniale! Pobierz darmowe załączniki do zabaw z rz po spółgłoskach!
załącznik-nr-1-Karta-do-uzupełniania-wyrazy-z-rz-po-spółgłoskach
załącznik-nr-2-Wyrazy-z-rz-po-spółgłoskach-Karta-nr-2
załącznik-nr-3-Zabawy-z-kartą-nr-2
załącznik-nr-4-Luki-w-wyrazach-rz-czy-ż
